Op het gymnasium leerden we dat de Romeinen de jaren telden vanaf de stichting van Rome: ab urbe condita. En ook dat ze een jaar benoemden naar de dan regerende consuls: in het jaar van X en Y. Voor jaren die binnen de herinnering van een generatie liggen, is dat een bruikbare methode; voor historici lijkt me die niet erg praktisch. Spreker en toegesprokene, schrijver en lezer moeten een steeds langere lijst van consuls paraat hebben, willen zij elkaar begrijpen.(1)

Toen keizer Diocletianus het bestuur van het Rijk reorganiseerde en Rome zijn positie van hoofdstad, zelfs van deelhoofdstad verloor, had het weinig zin meer om het stichtingsjaar in ere te houden. Tegen het eind van zijn regering voerde Diocletianus daarom een andere tijdrekening in, te beginnen met het jaar waarin zijn regering begon, het jaar 284 na Christus, voor hem het jaar 1 van zijn tijdrekening. Deze jaartelling werd populair in of werd opgelegd aan het gehele rijk. De Kopten gebruiken hem nog.(2)

Omstreeks het jaar 525 vervaardigde de monnik Dionysius Exiguus (= de Kleine) in opdracht van paus Johannes I een Paastabel en aan de hand daarvan een nieuwe tijdrekening. Het was tenslotte te gek dat de tijd in de wereld van het Christendom berekend werd naar de grootste christenvervolger. Hij verzon daarom iets nieuws. Hij begon te tellen met het jaar dat volgens velen in zijn tijd het jaar was van Jezus’ geboorte en dat werd dus het jaar 1. En om deze tijdrekening te onderscheiden van de heidense voegde hij daaraan toe Anno Domini, het jaar des Heren.

De Alexandrijnse Paascyclus van 5 x 19 jaar, die in Rome in zijn tijd gebruikelijk was, liep in 532 af. Hij begon dus met 533 en het is waarschijnlijk toeval dat hij met het jaar congruent met het jaar 1, begon. Het is namelijk een omstreden zaak of hij het principe van de annus magnus kende.(3)

Maar is het jaar 1 A.D. echt het jaar van Jezus’ geboorte, de Annus Incarnationis? De theologen uit de voorgaande eeuwen – hoe oneens ze het onderling ook waren – stelden de geboorte en de conceptie een of meer jaren voor onze jaartelling. En is het niet meer in overeenstemming met de christelijke leer om de jaartelling te laten beginnen met het jaar van de Kruisiging, de Annus Passionis, zoals Victurius gedaan had? Het zou een buitengewoon moeilijke en langdurige zaak worden om uit te maken welke christelijke jaartelling de beste was.

1. Om het niet al te ingewikkeld te maken sla ik de Griekse tijdrekening, naar de Olympiaden, maar over.
2. Wikipedia en G. Declerq, Anno Domini, Les origines de l’ère chrétienne. Turnhout 2000.
3. De vraag rijst, of de astronomen uit Alexandrië niet met het jaar van Christus’ geboorte hun jaartelling begonnen. Ik denk nee. In de eerste plaats werkten zij met cycli van 95 jaar en niet met een van 532 en in de tweede plaats is de datering Anno Domini niet van hen, maar van Dionysius.