februari 2013

De verwarring

Voor velen, waaronder tot voor kort ikzelf, vielen de annus domini en de annus incarnationis samen. Maar niet voor allen. Marianus Scotus bijvoorbeeld, die in de tweede helft van de 11e eeuw, gebruikmakend van computistische methoden, een chronologie van de wereldgeschiedenis opstelde, stelde het jaar van de incarnatie op 22 v.C. Robert de Losinga, die in 1079 bisschop van Hereford werd, trok hieruit de consequentie dat dit het jaar 1 A.D. moest zijn en verplaatste bijvoorbeeld de slag bij Hastings in zijn tijdrekening van 1066 naar 1088.(1)

Het jaar der Schepping

In de paragraaf over Beda lazen we al over het praktisch nut om het Scheppingsjaar te achterhalen. Maar ook al gelooft men niet meer dat met die wetenschap het einde der wereld is uit te rekenen, het blijft interessant om te weten hoe oud de wereld is en bovendien, tellen vanaf dat begin is aanvaardbaar voor alle mensen, van welke overtuiging dan ook.

De data van de Schepping

Sigebert vond wel de oplossing voor een ander probleem, als we zijn conclusie een oplossing mogen noemen. Algemeen nam men aan, dat de eerste Scheppingsdag op 18 maart viel en de vierde, toen zon en maan geschapen werden op 21 maart. 21 maart was de dag van de lente-equinox – zo had het Concilie van Nicea besloten – en om die vast te stellen heb je nu eenmaal de zon nodig.

A.D.: de verbreiding

Beda was een der eersten, zo niet de allereerste, die de jaartelling van Dionysius voor iets anders gebruikte dan als hulpmiddel voor de Paastabellen. Aan zijn Historia ecclesiastica gentis Anglorum voegde hij een jaartallenlijst toe, te beginnen met 60 voor Christus, de invasie van Caesar.

Sigebert van Gembloux

Beda had als meest waarschijnlijke jaar van de kruisiging het jaar 34 aangenomen. Ongelukkigerwijs viel in dat jaar de lentevollemaan op zondag 21 maart. Op die dag vierden de Joden hun Paasfeest, dus dit was de dag van het Laatste Avondmaal en Jezus zou de dag daarop aan het kruis zijn gestorven. Maar dat zou een maandag geweest zijn en volgens de Bijbel was de dag na de kruisiging de sabbat. Het jaar 34 klopte dus niet en het jaar 33 evenmin. Beda kwam er niet uit. Computisten uit de volgende eeuwen evenmin.

Beda en het jaar der Schepping

Tweemaal liet de grootste geleerde uit de eerste helft van de 8e eeuw zich uit over de tijdrekening, in De temporibus uit 703 en in het uitvoeriger De temporum ratione uit 725.

In zijn tijd was de Dionysische cyclus niet alleen een hulpmiddel om de datum van Pasen uit te rekenen, maar er ook een geworden om het geboorte- en het sterfjaar van Jezus te vast te stellen, en zelfs de ouderdom van de wereld.

De jaartelling

Op het gymnasium leerden we dat de Romeinen de jaren telden vanaf de stichting van Rome: ab urbe condita. En ook dat ze een jaar benoemden naar de dan regerende consuls: in het jaar van X en Y. Voor jaren die binnen de herinnering van een generatie liggen, is dat een bruikbare methode; voor historici lijkt me die niet erg praktisch. Spreker en toegesprokene, schrijver en lezer moeten een steeds langere lijst van consuls paraat hebben, willen zij elkaar begrijpen.(1)

Nogmaals Victurius

Voor Victurius was het maken van een jaartelling niet zijn opdracht, maar een hulpmiddel om te bepalen wanneer Pasen zou vallen. Er bestond in de 5e eeuw en later een controverse of Paaszondag tussen de 16e en 22e dag van de maanmaand viel dan wel tussen de 15e en 21e. Het Concilie van Orleans van 541 besliste ten gunste van het eerste; pas een paar eeuwen later vond het tweede algemeen ingang.

De Victuriaanse tabel bestaat uit zes kolommen. De eerste bevat de jaartallen van I tot DXXXII.

De cyclus van 532 jaar

Om de 28 jaar herhaalt de zonnekalender zich. Als 1 maart op zondag valt in jaar 1, doet hij dat in jaar 29 ook. In jaar 2 op maandag, in jaar 3 op dinsdag, maar in het schrikkeljaar 4 verspringt hij een dag en valt op donderdag. In 28 jaar zijn er 7 schrikkeldagen, dat is bij elkaar 1 week en dat is gelijk aan het aantal dagen dat overgeslagen is. We kunnen dan dus weer opnieuw beginnen.

Bij de maan iets dergelijks. Om de 19 jaar is het bij benadering, zeker in de Juliaanse kalender, op dezelfde dag nieuwe maan, eerste kwartier enz.

Pagina's