Beda en het jaar der Schepping

Tweemaal liet de grootste geleerde uit de eerste helft van de 8e eeuw zich uit over de tijdrekening, in De temporibus uit 703 en in het uitvoeriger De temporum ratione uit 725.

In zijn tijd was de Dionysische cyclus niet alleen een hulpmiddel om de datum van Pasen uit te rekenen, maar er ook een geworden om het geboorte- en het sterfjaar van Jezus te vast te stellen, en zelfs de ouderdom van de wereld.

Al lang had men getracht uit te vorsen hoeveel jaar geleden de wereld was geschapen en hoeveel jaar we nog hadden te gaan tot de Jongste Dag. De oudste methode was om de uitspraak dat voor God duizend jaar zijn als één dag letterlijk te nemen. De zes dagen van de Schepping betekenen dus 6000 jaar, Christus zou in 5500 geboren zijn en dus zou de wereld 500 jaar later ten einde komen.

Dat was niet naar de smaak van Augustinus, die geen vriend was van chiliastische bewegingen. Hij baseerde zich op het boek Openbaringen dat er aan het wereldeinde zes tijdperken voorafgaan, dat van Adam tot Noach, van Noach tot Abraham, van Abraham tot David, van David tot de Babylonische ballingschap, van de Babylonische ballingschap tot de geboorte van Jezus en van Zijn geboorte tot de Jongste Dag. De lengte van die tijdperken was volgens hem niet in jaren uit te drukken. Dat zette Beda nader uiteen. In hoofdstuk LXVI van De temporum ratione betoogt hij, dat de berekeningen van de Joodse theologie en die van de Septuagint (1) lang niet altijd kloppen, maar bovendien dat de zondvloed alles vernietigd heeft en dat er zeker van het eerste tijdperk geen betrouwbare gegevens over zijn(2).

De grote vernieuwing van Beda was, dat hij met behulp van de Dionysische cyclus ook het jaar van de Schepping trachtte te bepalen. Hij nam, zoals al zijn tijdgenoten aan, dat Jezus op dezelfde dag geconcipieerd (en gekruisigd) was als de dag dat de zon was geschapen, de vierde dag van de Schepping. Vrijdag 25 maart en volle maan, want God heeft de maan uiteraard volmaakt geschapen. Trek maar steeds 532 jaar af van het jaar waarin het op vrijdag 25 maart volle maan was en je moet alleen nog weten hoe vaak je dat moet doen.

Het computistisch werk van Beda bleef het standaardwerk tot in de 13e eeuw, toen de nieuwe werken van Grosseteste en Sacrobosco tot stand kwamen. Maar zeker de laatste was – en niet alleen met de titel van zijn boek De anni ratione aan Beda schatplichtig.

  1. De Septuagint is de Griekse vertaling van boeken uit het Oude Testament die tussen 250 en 100 v. Chr. tot stand is gekomen.
  2. J.P. Migne, Documenta Catholica Omnia, Patrologia Latina, volumen MPL090, Beda, De temporum ratione, caput LXVI, kolommen 520-522.